Ադրբեջանի Ագրեսյան Կոտրում է Անջելեսցիների Սրտերը
Եթե դուք ապրում եք Լոս Անջելես շրջանի տարածքում, ապա ամենայն հավանականությամբ տեսած եք վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում ճանապարհների…
Եթե դուք ապրում եք Լոս Անջելես շրջանի տարածքում, ապա ամենայն հավանականությամբ տեսած եք վերջին մի քանի շաբաթների ընթացքում ճանապարհների վրա և քաղաքի շենքերի եզրերին բարձրացված հայկական դրոշներ: Այս ցուցադրումները կրում են ավելի շատ անհրաժեշտություն, քան հպարտություն, չնայած ազգային պատիվն անհերքելիորեն խորը արյուն է թափում այդ եռագույն դրոշի վրայ: Լոս Անջելեսի շատ բնակիչներ սովոր են ականատես լինել նման շրջադարձային պատկերների, բայց սովորաբար ամեն տարվա Ապրիլ ամսվա ընթացքում, երբ հայ համայնքը ոգեկոչում է Հայոց ցեղասպանությունը և հիշում իր զոհված նահատակներին։ Ինչու՞ Անջելենո հայերը հիմա ՝ Հոկտեմբեր ամսվա ընթացքում, հանկարծ ներգրավեցին իրենց ժառանգության և հայրենիքի աջակցության այսպիսի ուժեղ ցուցահանդես: Այս հարցի պատասխանը չափազանց ծանոթ է հայ ժողովրդի համար, կարող է պղտոր ծանոթություն առաջացնել ուրիշների և, այնուամենայնիվ, ամբողջովին դուրս մնալ մեծամասնության գիտակցությունից:
2020 թ.-ի Սեպտեմբերի 27-ին, մեր Լոս Անջելեսից մոտավորապես 7000 մղոն հեռավորության վրա, Ադրբեջանի ուժերը լայնամասշտաբ ռազմական հարձակում սկսեցին Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան (հայ ժողովրդի կողմից պատմականորեն կոչված Արցախ) շրջանի դեմ ՝ բորբոքելով տարածաշրջանում ամենավատ բռնությունները տասնամյակներ է ի վեր: Նախնական ադրբեջանական հարձակումներից ի վեր, ընդհարումը վերաճեց լայնամասշտաբ ռազմական բախման, որը, ցավոք, հիմնականում քայքայեց քաղաքացիական բնակավայրեր Արցախի մէջ, մասնավորապես մայրաքաղաք Ստեփանակերտում: Ադրբեջանական ագրեսիայի պատճարով, ամբողջ աշխարհի հայերը միասին կանգնած են միասնական ոգով և դատապարտում են բռնությունները, որոնք իրականացվում․ են Արցախի ժողովրդի նկատմամբ:
Հայերի պատմությունը Արցախում սկսվում է մի քանի հազարամյակներից: Այս պատմությունը էական դեր ունի ներկա վեճում և հիմնականում այն է պատճառը, որ էթնիկ հայերը գիտակցաբար զգում են, որ իրենք Արցախի տարածքի օրինական բնակիչներն են: Հայերը արմատներ ունեն Արցախի շրջանում սկսած մ.թ.ա. 9-րդ դարում, անընդհատ ապրել և բարգավաճել են երկրի վրա, նույնիսկ, Հայաստանի վերջին թագավորությունները օտար տիրապետության տակ ընկնելուց հետո: Հայկական մեծամասնության ներկայությունը տարածաշրջանում կայունացավ նույնիսկ 1915 թ.-ին տեղի ունեցած Հայոց ցեղասպանության արդյունքում, երբ Օսմանյան կայսրությունը (ժամանակակից Թուրքիա) համակարգված կերպով կոտորեց 1,5 միլիոն հայերի `միաժամանակ յուրացնելով պատմականորեն հայկական հողերը: 1921 թ.-ին, չնայած Ադրբեջանի նախկին պարտավորությանը, որ Արցախը պետք է մնա Հայաստանի անբաժանելի մասը, Ճոզեֆ Ստալինի ուղղակի և կամայական միջամտությունը ստիպեց Արցախը, որպես ինքնավար տարածք, ներառել Ադրբեջանի ԽՍՀ-ում `առանց իրավական ընթացակարգերի պահպանման: Սա որոշում էր, որը երբեք չճանաչվեց Ազգերի լիգայի կողմից, և ոչ էլ արցախահայությունը երբևէ համակերպվեց այս որոշման և տասնամյակներ շարունակ պայքարեց հայրենիքի ՝ Հայաստանի հետ վերամիավորման համար:
Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ներկայիս փուլը սկսվել է 1988 թ.-ին, երբ Ադրբեջանի իշխանությունները Ադրբեջանի ամբողջ տարածքում կազմակերպեցին և իրականացրեցին կոտորածներ և էթնիկական զտումներ հայ բնակչության նկատմամբ: 1991-ին Արցախի բնակչությունը, համաձայն հանրային հանրաքվեի, սահմանադրական պահանջները լիովին պահպանելով, հայտարարեց Լեռնային Ղառաբաղի Հանրապետության ստեղծման մասին: Ի պատասխան ՝ Ադրբեջանի իշխանությունները լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններ էին կազմակերպել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության դեմ: Արցախի ուժերը մի քանի տարի պաշտպանեցին իրենց անկախությունն ու ազատագրումը, մինչև 1994 թ.-ին երկու կողմերն ի վերջո կնքեցին զինադադարի պայմանագիր: Չնայած բազմաթիվ խախտումներին, հրադադարը շարունակում էր ակտիվ մնալ մինչև Ադրբեջանի վերջին գրոհները:
2020-ի սեպտեմբերի 27-ին Արցախում հայերը կրկին հայտնվեցին ադրբեջանական վայրագ ագրեսիայի թիրախում: Ներկայիս հակամարտությունը տարբերվող հրադադարի ռեժիմի խախտումներից առանձնացնում է այն փաստը, որ տարածաշրջանի հայերը այլևս չեն բախվում միայն ադրբեջանական հարձակումներին: Փոխարենը, նրանք այժմ պետք է պաշտպանեն իրենց ապրելու իրավունքը ընդդեմ եռանկյունաձև ուժի՝ Ադրբեջանի զինված ուժերի, թուրքական կառավարության և վացված ջիհադիստիների դեմ: Հայերը երբեք չեն դիտարկել տարածաշրջանային վեճը որպես էթնիկական կամ կրոնական հակամարտություն: Այնուամենայնիվ, Թուրքիայի և վարձկանների ներգրավվածությունը, որ ապացուցել են հայերը եւ միջազգային դիտորդները, հակամարտությունը վերածվել է տարածքային գոյության սպառնալիքի:
2020 թ. Հոկտեմբերի 1-ին Միացյալ Նահանգների, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի ղեկավարները կոչ արեցին անվերապահ դադարեցնել կրակը, որին ինչպես Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետությունը, այնպես էլ Հայաստանը պատրաստակամություն հայտնեցին համաձայնվել: Սակայն Ադրբեջանի բռնապետ Իլհամ Ալիևը հստակ հայտարարել է, որ իր ուժերի կողմից իրականացված ագրեսիան չի դադարի, քանի դեռ բոլոր էթնիկ հայերը չեն լքել Արցախի շրջանը: Ադրբեջանական ագրեսիան պատերազմի առաջին օրերից միայն ավելացել է և արդյունքում զոհվել են հակամարտության երկու կողմերում, ներառյալ քաղաքացիական անձինք, հազարավոր կյանքեր: Այսպիսով, հաշվի առնելով վերոնշյալ պատմությունը և հայ ժողովրդի դեմ վերջին ագրեսիայի այս անմարդկային իրողությունը վերլուծելով կարելի է հեշտությամբ հասկանալ, թե ինչու են հայերը հայտարարել իրենց ազատ ապրելու իրավունքը Արցախի տարածաշրջանում:
Հայ համայնքի աջակցությունն ու ակտիվությունը հայտնվել են տարբեր տեղերում և տարբեր ձևերով: Տեղի հայ համայնքը, միասնության մեջ աշխատող տարբեր հայկական կազմակերպությունների գլխավորությամբ, հավաքվել և ցույցերէ անցկացրել Լոս Անջելեսի շրջանի տարբեր մասերում: Մեկտեղանքը դարձել է հայկական ցույցերի բավականին հետեւողական ֆորում ՝ Ադրբեջանի գլխավոր հյուպատոսություն: Հայ համայնքի պահանջները պարզ են սեպտեմբերի 27-ին բռնկումների պահից. Արցախի հայերի դեմ ագրեսիան պետք է անհապաղ դադարեցվի և տարածաշրջանում խաղաղություն հաստատվի: Հայերը նաև պահանջում են, որ Միացյալ Նահանգները և միջազգային հանրությունը դատապարտեն արցախահայության նկատմամբ շարունակվող բռնությունները, և մեկընդմիշտ Արցախը ճանաչվի որպես անկախ և ինքնիշխան:
2020 թ. Հոկտեմբերի 5-ին ցույցերին միացան պետական պաշտոնյաներ, այդ թվում ՝ կոնգրեսական Ադամ Շիֆը, քաղաքապետ Էրիկ Գարսետին և այլ տեղական պաշտոնյաներ ՝ ի նշան հայ ժողովրդի համերաշխության՝ միաժամանակ Վաշինգտոնի ղեկավարներին հորդորելով անհրաժեշտ դիվանագիտություն վարել Արցախում խաղաղություն հաստատելու համար: Հոկտեմբերի 11-ին, ավելի քան 150,000 հայեր բողոքի խաղաղ երթ սկսեցին Փասիֆիք Փարքից (Pacific Park), դեպի Թուրքիայի հյուպատոսարան ՝ հայ ժողովրդի դեմ շարունակվող թուրք-ադրբեջանական ագրեսիայի մասին իրազեկվածություն հայտնելու համար: Հաղթանակի երթի ընթացքում ուղերձը մեկ անգամ ևս պարզ էր` Արցախի անկախության ճանաչում, արցախահայության նկատմամբ բռնությունների դատապարտում և տարածաշրջանում տևական խաղաղության հաստատում: Համերաշխության այս զանգվածային բողոքի հսկայական ցույցը լուսաբանեցին միջազգային լրատվամիջոցները:
Հայ համայնքը նաև իր ուշադրությունն է ուղղել հակամարտության մասին լրատվամիջոցների սխալ մեկնաբանմանը: 2020 թ.-ի հոկտեմբերի 3-ին բազմահազար ցուցարարներ Հոլիվուդում գտնվող CNN- ի շենք մոտ բողոքիցույց կազմակերպեցին, որպեսզի ավելի ճշգրիտ լուսաբան վիհակամարտությունը: Հոկտեմբերի 12-ին, գրեթե 1000 ցուցարարար գելափակեց երթևեկը Լոս Անջելեսի CBS ստուդիայի առջև ՝ բողոքելով ցանցի սուբյեկտիվ և ոչ ճշգրիտ տեղականլուսաբանումից ՝ 150,000 մարդուց բաղկացած Հաղթանակի երթին:
2020 թվականի հոկտեմբերի 18-ին հարյուրավոր տեղացի հայերհավաքվել էին Նյուպորտ Բիչում, մինչ Նախագահ Թրամփը ժամանում էր իր դրամահավաքին: Հայ համայնք եւս մեկ անգամ կոչ արեց նախագահին սանկցիաներ կիրառել Ադրբեջանի և Թուրքիայի վրա ` Արցախի հայերի դեմ իրենց անհիմն ագրեսիայի պատճառով:
Քաղաքի փողոցները ցույցերի միակ ձևը չեն եղել: Մի քանիառիթներով, հայ ակտիվիստները արգելափակել են խոշոր մայրուղիները, ինչպիսիք են 101-ը, 170-ը և 134-ը ` հակամարտությունը իրազեկելու համար, և որպեսգործողությունների կոչ Միացյալ Նահանգներիկառավարությանը և միջազգային հանրությանը: Խաղաղ զանգվածային ցույցերը չեն սահմանափակվում Լոս Անջելեսիտարածքում,այլ նմանատիպ ցույցեր տեղի են ունեցել և տեղիկունենան Սան Դիեգոյիցմինչև Սան Ֆրանցիսկո, Նյու Յորք, Վաշինգտոն, Չիկագո, Բոստոն և գրեթե բոլոր մյուս հայաշատ վայրերը ամբողջ աշխարհում:
Կարևոր է նշել, որ հայկական ակտիվությունն ավելին է, քան պարզապես խորհրդանշական ժեստեր: Փոխարենը, հայկական սփյուռքի աջակցությունն ու ակտիվությունը բերեցին գործնական արդյունքների, որոնք անկասկած օգուտ կտանիրենց հայրենիքի բնակչությանը: 2020 թ. Հոկտեմբերի 1-ին Կոնգրեսական Ադամ Շիֆը, ով անխոնջ լսում և աջակցում է իր հայ ընտրողների ձայները, Պալատի 48 անդամներից բաղկացած երկկուսակցական խմբի հետ գրեց պետքարտուղար Մայքլ Պոմպեոյին: Պալատի անդամները մտահոգություն են հայտնելԱդրբեջանի և Հայաստանի միջև առկա հակամարտության կապակցությամբ`միաժամանակ բարձրացնելով իրենց առանձնահատուկ մտահոգությունը հակամարտության մեջ Թուրքիայի ապօրինի ներգրավվածության վերաբերյալ: Հոկտեմբերի 19-ին հայտարարվեց, որ պետքարտուղար Պոմպեոն հոկտեմբերի 23-ին հյուրընկալելու է ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի արտգործնախարարներին ` որպես հետագա խաղաղ բանակցությունների ֆորում:
Ակտիվության և իրազեկության տարածման զանգվածային մակարդակը դրդել է որոշակի արտասահմանյան տերությունների, ինչպիսին Կանադան է, նույնպես քայլեր ձեռնարկել: 2020 թ. Հոկտեմբերի 5-ին Կանադայի կառավարությունը հայտարարեց, որ դադարեցրել է բոլոր համապատասխան զենքի արտահանումը Թուրքիա այն բանից հետո, երբ հաստատվել էր մեղադրանքը առ այն, այն որ կանադական պատկերացում և թիրախային համակարգերը տեղադրվում են անօդաչու թռչող սարքերի վրա, որոնք օգտագործվում են Ադրբեջանի կողմից հակամարտությունում: Բացի այդ, միջազգային հանրության որոշ հատվածներ սկսել են դիտարկել կամ նույնիսկ ճանաչել Արցախի ինքնիշխանությունը: 2020 թվականի հոկտեմբերի 15-ին իտալական Միլան քաղաքը դարձավ երբեմնի առաջին խոշոր քաղաքը, որը ճանաչեց Արցախի Հանրապետությունը: 2020 թ. Հոկտեմբերի 19-ին Փարիզի քաղաքապետը Նուվել դ’Արմենիի հարցազրույցում ասաց. «Եթե ներկայիս հակամարտության միակ լուծումը Լեռնային Ղարաբաղի ճանաչումն է, կարծում եմ, որ չպետք է հապաղել»:
Հայ համայնքը կազմակերպում է դրամահավաք` ի աջակցություն Արցախի հայության: Միայն Հարավային Կալիֆորնիայի հայհամայնքն արդեն միլիոնավոր դոլարներ է հավաքել օգնության ֆոնդերի համար և դրամահավաքի տեմպերը շարունակում են աճել: Սեպտեմբերի 27-ին ադրբեջանական նախնական հարձակումներից ի վեր, «Հայաստան» հիմնադրամը, որըն վիրատվությունների հիմնական թիրախն է, ավելի քան 120 միլիոն դոլար է հավաքել աշխարհի մարդկանցից, նվիրատվությունները շարունակում են տրամադրվել ամեն օր:
Հայ համայնքը դրամահավաքից բացի կազմակերպել է նաև առաջին անհաժեշտության իրերի հավաք`ամբողջ Լոս Անջելեսում հավաքելով այնպիսի իրեր, ինչպիսիք են բժշկական պարագաները` վնասվածքների և այրվածքների համար, տաք հագուստներ, քնապարկեր, պահածոները և այլ զինվորական պիտույքներ: 2020 թ.-ի հոկտեմբերի 10-ին Լոս Անջելեսում հավաքված 20 տոննա նվիրաբերված իրեր տեղափոխող բեռնատար ինքնաթիռը վայրէջք կատարեց Հայաստանում ` Արցախին հասցնելու համար մարդասիրական օգնությունը: Հոկտեմբերի 14-ին Թուրքիայի կառավարությունը արգելափակեց 100 լրացուցիչ տոննա մարդասիրական օգնություն Թուրքիայի օդային տարածքով Հայաստան հասցնելու համար: Սակայն հոկտեմբերի 19-ին ԱՄՆ արևմտյանափից 43 տոննա մարդասիրական օգնություն տեղափոխող մեկայլ ինքնաթիռ վայրէջք կատարեց Երևանում այն բանից հետո, երբ Eurocontrol կազմակերպությունը ստիպեց Թուրքիային թույլտալ ինքնաթիռին անցնել իր օդային տարածքով ՝ հաշվիառնելով ինքնաթիռի մարդասիրական նպատակը:
Լոս Անջելեսի որոշ բնակիչներ նույնիսկ որոշել են անձնապեսներկա լինել հենց հակամարտության գոտում և իրեց օգնությունը առաջարկեն պատերազմից տուժած ազգաբնակչությանը: Այս խիզախ անհատներից ստացված հաղորդագրությունները հաստատում են նաև, որ ադրբեջանական ուժերը թիրախավորել են Արցախի քաղաքացիական բնակավայրերը ` ուժեղ գնդակոծուելով և ռմբահսրելով մայրաքաղաք Ստեփանակերտը, ինչպես նաև հարակից շրջանները:
Հայ ժողովուրդը, ներառյալ նրանք, ովքեր գտնվում են Լոս Անջելեսում, Արցախի տարածաշրջանի խաղաղությունն ու ինքնավարությունը տեսնում են որպես ընթացիկ հակամարտության միակ և արդար լուծումը: Հայ համայնքը կանգնած է այն գաղափարի վրա, որ մարդու իրավունքները պաշտպանելը բարոյական և բազմամշակութային սկզբունք է, և ցանկացած վայրում մարդու իրավունքների ցանկացած խախտում պետք է ճանաչվի և լուծվի: Նրանք ցույց տվեցին, որ անվերապահորեն կպաշտպանեն այս սկզբունքը, և, համապատասխանաբար, հայկական ակտիվությունը Լոս Անջելեսում և ամբողջ աշխարհում անկասկած կշարունակվի այնքան ժամանակ, քանի դեռ չի լուծվել Արցախի հակամարտությունը: